Adem Stem
Met onze stem kunnen we lucht in trilling brengen waardoor er geluid ontstaat. Dit geluid wordt omgezet in klanken door tong, gehemelte, kaak en lippen. Dit begint al vanaf de geboorte door te huilen (geboorteschreeuw).
Iedereen heeft een ander stemgeluid. Door ons stemgeluid zijn we in staat meer uit te drukken dan alleen klanken, woorden en zinnen. We leggen emoties en gevoelens in de stem. Dit kan door toonhoogte verschillen, timbre (klankkleur) en veranderingen van luidheid.
Omdat we geleerd hebben informatie met onze stem door te geven, is een goed stemgebruik belangrijk zowel voor de spreker zelf als voor de luisteraar.
Kortom de stem is een belangrijk onderdeel binnen de communicatie.
Gemiddeld ademen we 12 keer per minuut en zo gebruiken we ongeveer 8000 liter lucht per etmaal. Uit de lucht halen we zuurstof en we ademen kooldioxide uit. Om te ademen gebruiken we de volgende lichaamsdelen: De borstkas, de luchtpijp, de longen en de adem- en buikspieren. Wanneer we niet goed ademenkunnen een verkeerde spreekadem, hyperventilatie of stemproblemen ontstaan.
Stem
Stemproblemen komen voor bij kinderen en volwassenen.
Vermindering van stemkwaliteit geeft klachten zoals: een hese, schorre, krakerige, te luide of te zachte stem of zelfs wegvallen van de stem, keelpijn en vermoeidheid door het spreken.
Stemklachten leiden snel tot verkeerd stemgebruik dat weer kan zorgen voor nieuwe klachten.
Stemproblemen of stemstoornissen kunnen door verschillende oorzaken ontstaan.
Verkeerd stemgebruik
Door bijvoorbeeld roken, overmatig gebruik van alcohol, veel praten in slecht geventileerde ruimten, slecht ingestelde airconditioning, irriterende stoffen zoals verf, schoonmaakmiddelen e.d., te weinig rust nemen, geregeld kuchen, schrapen, etc. kan het keelslijmvlies irriteren, uitdrogen en/of de conditie verminderen. Maar ook door geregeld op een verkeerde manier hoesten, spreken, zingen waardoor het evenwicht tussen ademhaling, stemgeving, articulatie en lichaamshouding verstoord wordt. Dit kan leiden tot organische stemklachten zoals stembandoedeem, -knobbeltjes, poliepen;
Organische stemproblemen
Er is een lichamelijk factor van kracht. Bijvoorbeeld bij allergieën, astma, aangeboren afwijkingen, niet goed sluitende of asymmetrische stembanden, stembandverlamming, CVA (herseninfarct), ziektebeelden zoals Parkinson, MS, ALS, hormonale afwijkingen enz.
Psychogene stemproblemen
Hierbij is geen lichamelijke afwijking aantoonbaar. De oorzaak blijft vaak onbekend. Wel is er een duidelijk aantoonbare relatie tussen het ontstaan van de stemproblemen en psychosociale stressfactoren, emoties en/ of psychische conflicten. Een verkeerd stemgebruik is de basis van het stemprobleem.
Een combinatie van bovengenoemde punten komt dikwijls voor.
Wat doen wij?
De logopedist geeft voorlichting over de werking en bouw van de stembanden en de belangrijkste van invloed hebbende factoren en op basis van een door de (KNO-)arts gestelde diagnose wordt stemtraining gegeven. De stemtraining richt zich op het aanleren van gezond stemgedrag. Daarbij wordt gekeken naar: adembeweging, lichaamshouding, stemgeving, articulatie en resonantie.
In enkele gevallen is begeleiding van psycholoog gewenst.
We begeleiden stemproblemen met een medische achtergrond, maar ook beroepssprekers zoals: acteurs, zangers, presentatoren e.d.
Stemadviezen en tips
- Bij langdurig aanhoudende keelklachten (langer dan 2 weken) is het raadzaam op naar de huisarts te gaan voor advies;
- Adem door je neus, hierdoor wordt de lucht gezuiverd en bevochtigd en de kans op neus- en/of keelinfecties afneemt;
- Laat je stem voldoende rusten;
- Vermijd schreeuwen, roepen, krijsen, gillen, overdreven luid lachen, fluisteren;
- Vermijd gekke en gespannen geluiden;
- Praat niet te luid, zorg ervoor dat je geen extra moeite hoeft te doen om je verstaanbaar te maken (loop naar iemand toe, zet de tv., muziek zacht of gebruik een microfoon);
- Bijeen verkoudheid zo min mogelijk spreken, omdat de keel al gevoelig is.
- Hoest, kuch en schraap zo min mogelijk je keel. Neem liever een slokje water;
Vermijd rook, alcohol en koffie en drink voldoende water.
Verkeerde spreekadem
Er wordt dan verkeerd geademd bij het spreken waardoor mensen ‘buiten adem raken’. Dat betekent dat er langer gesproken wordt dan dat er lucht voor is. Meestal volgt daarna een gespannen en hoorbare manier van inademen om weer voldoende lucht te krijgen. De logopedist leert een goede spreekadem aan, waardoor er beter geademd wordt tijdens het spreken.
Ademproblemen
Hyperventilatie
Bij hyperventilatie wordt er te snel en te oppervlakkig geademd. Hierdoor bevat het bloed te veel zuurstof en te weinig kooldioxide. Verschijnselen van hyperventilatie zijn: duizeligheid, tintelingen in de armen en handen, zweten, hartkloppingen, drukkend gevoel op de borst en ademnood. De logopedist leert een goede manier van ademen aan, vaak in combinatie met ontspanningsoefeningen.
Om de stem in goede conditie te houden is het belangrijk dat een goede manier van ademen wordt gebruikt. De adem en de stem zijn zeer nauw met elkaar verbonden. Wanneer er een gespannen of afwijkende manier van ademen voorkomt, heeft dit vaak gevolgen voor de stem. De stem kan daardoor minder goed functioneren en ontstaan er stemklachten. Bijvoorbeeld: snel vermoeide stem, een dik gevoel bij de stem, heesheidklachten. De logopedist leert een goede adem aan in combinatie met stemoefeningen.
Wat doen wij?
De logopedist geeft advies over adembeweging en de meest van invloed hebbende factoren. De behandeling is gericht op gezond ademgebruik.
